Καρνεάδης

Όνομα ιστορικών προσώπων της αρχαιότητας. 1. Κυρηναίος φιλόσοφος (Κυρήνη 214/3 π.Χ. – Αθήνα 129 π.Χ.). Ήταν επικεφαλής της Νέας Ακαδημίας έως το 137/6 π.Χ. Tο 156 π.Χ. στάλθηκε στη Ρώμη ως μέλος πρεσβευτικής αποστολής –μαζί με τον περιπατητικό Κριτόλαο και τον στωικό Διογένη– για να υπερασπίσει την υπόθεση των Αθηναίων, όταν η πόλη τους είχε καταδικαστεί σε πρόστιμο για τη λεηλασία του Ωρωπού· με την ευκαιρία αυτή εκφώνησε δύο αντιφατικούς λόγους για τη δικαιοσύνη, σύμφωνα με τη σοφιστική μέθοδο. Οι λόγοι αυτοί βρίσκονται στο Γ’ βιβλίο της Πολιτείας του Κικέρωνα. Ο Κ. υποστηρίζει στον πρώτο λόγο του ότι το δίκαιο έχει φυσική προέλευση και ότι το νομικό δίκαιο επιδιώκει να μιμηθεί το φυσικό δίκαιο. Στον δεύτερο λόγο του, αντίθετα, ορίζει το δίκαιο ως σύνολο νόμων ταγμένων να υπερασπίσουν τα ιδιαίτερα συμφέροντα των ισχυρών: η πολιτική, επομένως, πρέπει να στηρίζεται σε αυτή τη δεύτερη εκδοχή. Έτσι ο Κ. έθεσε το ακροατήριό του μπροστά στο ακόλουθο δίλημμα: αθώωση της Αθήνας ή αμφισβήτηση της νομιμότητας της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η επιτυχία αυτών των θέσεων μεταξύ της ρωμαϊκής νεολαίας και η διάδοση και η δημοτικότητα της ελληνικής φιλοσοφίας προκάλεσαν ζωηρές αντιδράσεις, σε σημείο ώστε ο Κάτων, αυστηρός προασπιστής των ρωμαϊκών παραδόσεων, φρόντισε για την αποπομπή των τριών αντιπροσώπων. Η διδασκαλία του Κ., κυρίως προφορική, διασώθηκε μέσω μαρτυριών άλλων συγγραφέων. Παρά τη μορφή των προαναφερθέντων λόγων του δεν ήταν σκεπτικιστής, αλλά ο θεμελιωτής της πιθανοκρατίας, σύμφωνα με την οποία, αντίθετα από τη στωική και επικούρεια θεωρία, ο άνθρωπος δεν μπορεί να φτάσει σε καμία βέβαιη αλήθεια, αλλά μόνο σε γνώμες πιθανότερες από άλλες. Υποστηρίζει ιδιαίτερα, εναντίον της στωικής μοιρολατρίας και της επικούρειας αιτιοκρατίας, τη θέση της ελευθερίας της βούλησης. 2. Κ. ο Νεότερος (; – 131 π.Χ.). Μαθητής και ίσως συγγενής του προηγούμενου, τον οποίο και διαδέχθηκε στη διεύθυνση της Ακαδημίας το 137 π.Χ. Τον διαδέχθηκε ο Κράτης από την Ταρσό.